بدن وسیله اى براى استکمال روح است. حال اگر این وسیله دیگر براى روح قابل استفاده نباشد، روح از آن منصرف مى شود. این نوع انصرافِ روح از بدن به صورت «مرگ» ظاهر مى شود، حال به دو شکل روح از بدن منصرف مى شود و آن را ترک مى کند، یکى به این صورت که روح دیگر نیاز به بدن نداشته باشد و در آن حدّ که لازم بوده از بدن خود استفاده کرده باشد، مثل پیرمرد یا پیرزنى که قلبش از کار مى افتد، حال اگر قلبش را تحریک کنید و شوک دهید، کلیه اش یارى نمى کند و از کار مى افتد و اگر کلیه را مدد کنید، عضو دیگرى شروع به ناسازگارى مى کند، چون روح یا نفسِ او به صورت تکوینى مى خواهد از بدن منصرف شود و این انصراف از یک عضوى شروع مى گردد. نوع دیگرِ انصرافِ نفس از بدن به علت مشکلى است که براى بدن پیش مى آید، مثل نقصانى که در حوادث رانندگى و یا در حوادث غیرطبیعى دیگر براى بدن انسان پیش مى آید، در این حالت هم اگر بدن طورى خراب شد که براى روح قابل استفاده نبود، روح از بدن منصرف مى شود.
اگر به هر دلیل روح نتوانست بر بدنِ خود نظر کند و آن را تدبیر نماید، یا به جهت نوع اول یا به جهت نوع دوم، دیگر مرگ را باید به عنوان واقعیت پذیرفت، چون موضوعِ انصراف روح در میان است و روح چیزى نیست که در کنترل ما و یا در کنترل پزشک باشد، در چنین حالتى نباید مرگ خود را با دستگاه هایى که در پزشکى به کار مى گیرند سخت تر کنید، تا آن جا که گاهى به خاطر ترس از مرگ، همه ى زندگى را صرف رفتن از یک پزشک به پزشک دیگر نمایید. باید متوجه باشیم پناه بردن به دستگاه هاى فرار از مرگ، زندگى و مرگ را سخت تر مى کند، ولى مرگ را نمى توان از بین برد، زیرا هدف خلقت ما در دنیا براى این نبوده که براى همیشه این بدن را داشته باشیم تا ما هدف خود را براى همیشه حفظ بدنمان قرار دهیم. هنر آن است که بدن را به عنوان ابزارى موقت بنگریم و از موقتى بودن آن غفلت نکنیم و هر چیزى که مى خواهد موقتى بودن این بدن را از ما پنهان کند، یک حیله بشناسیم، زیرا ما را از درست روبه روشدن با مرگ محروم مى کند. امیرالمؤمنین (ع) به فرزندشان تذکر مى دهند:
«یا بُنَی إنّکَ إنَّما خُلِقْتَ لِلْاخِرَةِ لا لِلدّنْیا وَ لِلْفَناءِ لا لِلْبَقاء وَ لِلْمُوتِ لا لِلْحَیاةِ» «1»
اى فرزندم! حقیقت این است که تو براى آخرت آفریده شده اى و نه براى دنیا و براى فنا آفریده شده اى و نه براى بقاء و براى مردن آفریده شده اى و نه براى زنده ماندن و لذا در ادامه مى فرمایند: «یا بُنَی اکْثِرْ مِنْ ذِکْرِالْموت» فرزندم! بسیار به یاد مرگ باش.
منبع: کتاب هنر مردن، استاد اصغر طاهرزاده، صص. 38-40
